Beeld je in: Je ligt dood te vriezen in een ijsgrot op een planeet die 4 jaar reizen van de aarde ligt, en uit het ijs komen levensgrote harige kakkerlakken. Wat zou je doen? En wat zou je doen als je weet dat je weer opnieuw geprint? “I hope they’ll be quick about it”, klinkt de voice-over bij de openingsbeelden van Mickey 17.
De wederopstanding van de mens
In Mickey 17 wordt de hoofdpersoon, Mickey, telkens opnieuw geprint door een grote 3D weefselprinter, terwijl ondertussen zijn herinneringen worden ingeladen via een badmuts met elektroden. Die herinneringen worden regelmatig geback-upt en waren voor de expeditie opgehaald met behulp van een drug. Mickey is een expendable, een wegwerpmens. Hij wordt gebruikt voor gevaarlijke missies en wetenschappelijk onderzoek. En als hij doodgaat, wordt hij opnieuw geprint in de laatst opgeslagen staat. Hij had zich opgegeven voor de laatste buitenaardse expeditie en wilde per se mee, dus gaf hij zich op als iets dat niemand anders wilde zijn.
Maar hoe realistisch is het om een mens opnieuw te printen? Nou, minder vergezocht dan het lijkt. Al in 2019 werd het eerste hart van menselijke cellen geprint en ook de ontwikkeling van de technieken staat niet stil. Deze technieken combineren voor het printen van een mens is daarentegen een stuk ingewikkelder, maar naarmate er meer organen kunnen worden geprint, is het niet geheel ondenkbaar.
Daarentegen is het üploaden van herinneringen, persoonlijkheid en taalvaardigheid een stuk ingewikkelder. Veel van onze lange termijn herinneringen liggen niet opgeslagen op één punt in je brein, maar door het hele brein heen. Het lezen van het brein met behulp van kunstmatige intelligentie lijkt een stuk verder. Hoe die herinneringen vervolgens zijn terug te plaatsen is nóg ingewikkelder, want dan moet je de oorspronkelijke staat herstellen.
Ook in de film gaat dit dus niet altijd helemaal goed. De verschillende Mickeys blijken te wisselen in persoonlijkheid. Mickey 17 is een wat lievig meelijwekkend jongetje, maar Mickey 18 blijkt een ware terriër die krijgt wat hij wil. Die verschillen zijn een mooie illustratie van een principe uit de genetica: ook met een identieke genetische code, denk aan eeneiige tweelingen, zijn de uitkomsten niet identiek, omdat de biologie nou eenmaal vol schommelingen en ruis zit en omdat een andere omgeving tot een ander uitkomst leidt. Dit noemen wetenschappers gen-omgeving interacties.
Intermezzo: de verhouding tot de dood
Wat betekent de dood nog als je telkens opnieuw wordt geprint? In het nagesprek met voormalig Denker des Vaderlands, Marli Huijer, gaat het over onze relatie tot de dood. Huijer introduceert het concept van het rechthoekig leven. We willen graag een leven dat van begin tot eind gelukkig is, waarna het in één klap is afgelopen. Maar doordat we al het acute lijden uitbannen, blijft alleen het chronische lijden over, zoals dementie, aldus Huijer. Ook in de film lijkt deze rechthoekige visie naar voren te komen: in 4 jaar ruimtereizen vertoont Mickey geen enkel teken van veroudering.
Die rechthoekige visie brengt een angst voor de dood met zich mee, aldus Huijer. De manier waarop we moeten leren omgaan met de dood is erover te praten en het uit de taboesfeer halen. Ook het meemaken van een goede, rustige dood kan enorm helpen. In de film heeft Mickey het er maar moeilijk mee. “Hoe voelt het om dood te gaan?”, wordt hem regelmatig gevraagd, waarop hij er op los mept, of op een later moment bekent: er is eigenlijk niks aan.
Communicatie tussen soorten
Terug naar de openingsscène. Wat doe je als die grote kakkerlak je niet op blijkt te eten, maar weer naar buiten sleept? Terug de kou in, terug naar de vrijheid. Opeens blijken de buitenaardse wezens niet kwaardaardig te zijn, maar laten ze je laten gaan en zijn ze vol van moederliefde. Hoe leg je dat uit aan je baas die alle kakkerlakken wil uitroeien?
Vertaling blijkt cruciaal te zijn. Mickey wordt naar ze teruggestuurd met een apparaatje dat de lage grunts omzet in Engels. Mensen dachten lang de enige te zijn met een complexe taal, maar recent onderzoek naar het gezang van walvissen zet dit in een ander licht. Walvisgezang volgt ook complexe culturele patronen van recombinatie en verspreiding door middel van contact tussen verschillende groepen (https://doi.org/10.1038/35046199, https://doi.org/10.1098/rstb.2020.0313). Ook volgt het gezang een zelfde verdeling in hoe vaak geluiden voorkomen als in menselijke taal, de zogenaamde Zipfiaanse distributie. Een Zipfiaanse distributie geeft aan dat een paar woorden heel vaak voorkomen, en dat het daarna rap terugloopt.
De betekenis van walviszang is voor wetenschappers echter nog volstrekt onduidelijk. Hoe snel en met hoe weinig gegevens ze dit in de film voor elkaar krijgen is wat onrealistisch Mickey maakt drie piepende geluidjes tegen één van de wetenschappers, en die weet genoeg. Een dag later is de vertaalmachine klaar. Dat is goed voor het verhaal natuurlijk, staat nog wel ver af van waar we nu zijn met de wetenschap. Maar wie weet is dit over vijf jaar anders met een artificial general intelligence.
Muskiaanse wetenschapsvisie
Toch is Mickey 17 uiteindelijk politieke satire over de situatie in Amerika, en schetst het de Muskiaanse wetenschapsvisie: het “uitlezen” van het brein (Neuralink), de menselijke beschaving voortzetten op een andere planeet (SpaceX), de vertaling met behulp van AI (Grok). De leider van de expeditie, Marshall, is een komisch portret van een Trumpiaanse leider. Hij heeft meer interesse in goeie entertainment dan in echt leiderschap met een schare fans die hem als messias ziet. De uitspraken van Marshall over het voortplanten van het zuivere menselijke ras vertonen overeenkomsten met Musks opmerkingen over eugenics. En in de film is de religie ook een vernislaagje entertainment, niet de belichaming van dieperliggende religieuze waarden. Ondanks dat het futuristisch lijkt vertegenwoordigt dit in veel opzichten een negentiende-eeuwse wetenschapsvisie met al haar duistere kanten, gedrenkt in het kapitalisme van die tijd. Bong Joon Ho wil die visie op tafel leggen, er grappen over maken en ons het alternatief laten zien.
Die wetenschapsvisie is uiteindelijk niet het einde. Op het cruciale moment in de film komt een groot deel van de crew in opstand. De kakkerlakken worden niet uitgemoord, alhoewel het niet veel scheelt, en de 3D printer wordt uiteindelijk door Mickey opgeblazen, zodat Mickey 17 weer gewoon Mickey wordt. Het leven is per slot van rekening geen wegwerpbeker.
Deze blog is geëdit door Carmen Ramoser.
