Stel je voor dat je net begonnen bent met het leren bespelen van de viool en je vraagt een vriend om feedback. Je vriend reageert door stilletjes te knikken en te glimlachen. Hoe weet je of die lach echt is of gewoon bedoeld om beleefd te zijn?
Gezichtsuitdrukkingen spelen een belangrijke rol in ons begrip van welke emoties mensen voelen en wat hun bedoelingen zijn. We vinden een persoon met een negatieve gezichtsuitdrukking bijvoorbeeld vaak minder betrouwbaar dan een persoon met een positieve gezichtsuitdrukking. Een glimlach wordt dikwijls geïnterpreteerd als een teken van betrouwbaarheid omdat het bijdraagt aan een positieve gezichtsuitdrukking. Het kan echter ook ingezet worden om negatieve gezichtsuitdrukkingen te verhullen. Dit verklaart waarom mensen die liegen vaak glimlachen om te voorkomen dat ze betrapt worden. Dus hoe kunnen we achterhalen of een glimlach echt is of nep?
Mensen hebben 43 spieren in het gezicht (afbeelding 1), een indrukwekkend aantal, en het produceren van een lach doet een beroep op meerdere van die spieren. In de 19e eeuw ontdekte een Franse wetenschapper genaamd Guillaume Duchenne dat de orbicularis oculi (oogkringspier) rondom de ogen gebruikt wordt voor een echte glimlach maar niet voor een neppe. De zygomaticus major (grote jukspier) daarentegen wordt gebruikt voor beide soorten. Deze spier trekt de mondhoeken omhoog en kan vrijwillig aangespannen worden door het bewuste deel van onze hersenen. De spieren rond de ogen worden echter enkel automatisch aangespannen door ons onderbewuste bij een oprechte glimlach. Hoewel een echte en een neppe lach dus erg op elkaar lijken, worden ze teweeggebracht door andere gezichtsspieren. De echte, automatische glimlach kreeg de naam ‘Duchenne-glimlach’, ter ere van zijn ontdekker.
Een coderingsschema voor het gezicht
Emotieonderzoekers Paul Ekman en Wallace V. Friesen hebben veel waarneembare gezichtsbewegingen vastgelegd in een coderingsschema genaamd het ‘Facial Action Coding System’ (FACS; zie hier een visuele handleiding). Zoals eerder door Duchenne werd waargenomen, werd in FACS-onderzoek ook gevonden dat een echte glimlach bestaat uit omhooggetrokken wangen, samengetrokken huid onder de ogen, een opwaartse beweging van de onderste oogleden, rimpels in de ooghoeken, naar beneden getrokken huid boven de ogen en een verlaging van de wenkbrauwen. Bij een neppe glimlach daarentegen waren diezelfde veranderingen rondom de ogen niet betrokken. Met andere woorden, zowel Duchenne als Ekman en Friezen pleitten ervoor dat we een echte glimlach van een neppe kunnen onderscheiden door te kijken naar de spieren rondom de ogen.
Een heroverweging van de Duchenne-glimlach
Girard, Cohn, Yin en andere onderzoekers hebben onlangs opnieuw onderzoek gedaan naar de stelling dat bepaalde gezichtsuitdrukkingen gebruikt kunnen worden om met enige zekerheid iemands emotionele staat of bedoelingen te achterhalen. Ze bestudeerden 751 glimlachen en data van 136 deelnemers aan experimenten die gerelateerd waren aan emoties, maar de meeste van hun bevindingen spraken eerder onderzoek tegen of waren slechts zwakjes in overeenstemming. De spieren rondom de ogen gaven inderdaad wat informatie weg over positieve emoties, maar veel minder dan verwacht. In plaats daarvan ontdekten ze dat andere kenmerken van een glimlach, zoals de intensiteit en duur, een veel belangrijkere rol speelden bij het herkennen van positieve emoties. Daarnaast bleek de invloed van deze signalen afhankelijk te zijn van de specifieke taak in het experiment en de emotionele context. Kortom, we moeten niet al onze aandacht op de ogen vestigen om te bepalen of er oprechte gevoelens achter een glimlach schuilen maar ook rekening houden met andere signalen en de specifieke situatie of emotionele context waaruit de glimlach voortkomt.
Ben je ervan overtuigd dat jij wel een echte glimlach van een neppe kunt onderscheiden? Doe dan deze test!
Verder lezen
– Ekman, P. (2009). Telling lies: Clues to deceit in the marketplace, politics, and marriage. WW Norton & Company.
– Ekman, P., Davidson, R. J., & Friesen, W. V. (1990). The Duchenne smile: Emotional expression and brain physiology: II. Journal of Personality and Social Psychology, 58(2), 342–353. Link
– Girard, J.M., Cohn, J.F., Yin, L. et al. (2021). Reconsidering the Duchenne Smile: Formalizing and Testing Hypotheses About Eye Constriction and Positive Emotion. Affective Science. Link
– McKie, R. (April, 2015). Psychology of smiling: can you tell a fake smile from a genuine one? The Guardian. Link
– Okubo, M., Kobayashi, A., & Ishikawa, K. (2012). A fake smile thwarts cheater detection. Journal of Nonverbal Behavior, 36(3), 217-225. Link
– Pádua Júnior, F. P., Prado, P. H., Roeder, S. S., & Andrade, E. B. (2016). What a smile means: contextual beliefs and facial emotion expressions in a non-verbal zero-sum game. Frontiers in psychology, 7, 534. Link
– Paul Ekman Group. Fake smile or genuine smile? Link
– Paul Ekman Group. (March, 2018). Using emotional masks to pull off deceit. Link
Schrijver: Naomi Nota
Redacteur: Eva Poort
Nederlandse vertaling: Dennis Joosen
Duitse vertaling: Barbara Molz
Eindredactie: Merel Wolf
